قرآن کتاب هدایت وانسان سازی است،از تمام حقایقی که برای هدایت بشر لازم و مفید بوده ،سخن گفته است ، اگر از خلقت و آفرینش انسان و قوام انسان سخن می گوید و بشر را به تفکر در خودش و خلقتش می خواند برای این است که نیروهای خود را بشناسد و  از ضعف خویش آگاه گردد، و برای از بین بردن ضعف ها ،نیروهای خویش را به سوی خدا بسیج نماید. و باز اگر آفرینش جهان را مطرح می نماید و انسان را به تفکر در خلقت جهان و آیات الهی وا می دارد ؛برای آن است که از این راه به سوی خدا هدایت شود و خویشتن را بر اساس نظام الهی بسازد.

اَوَ لَم یَتَفَکَّرُوا فی اَنفُسِهِم ما خَلَقَ اللهُ السَّمواتِ وَ الاَرضَ وَ ما بَینَهُما اِلّا بِالحَقِّ وَ اَجَلِِ مُسَمََّی(سوره روم ،آیه 8) :

آیا در نفوس خود تفکر نمی کنند(تا پی ببرند) که خدا آسمان ها و زمین و هرچه را بین این دو هست جز به حق و وقت معین نیافریده است.

اِنَّ فی خَلقِ السَّمواتِ وَ الاَرضِ وَاختِلافِ اللَّیلِ وَ النَّهارِ لَایاتٍ لِاُولیِ اَلاَلبابِ (سوره آل عمران ،آیه 190) :

 محققاً در آفرینش آسمان ها و زمین و رفت و آمد شب وروز دلائلی برای صاحبان خرد وجود دارد.

و به همین جهت قرآن بشر را به تفکر در تاریخ گذشتگان و عبرت گرفتن از آنچه بر آن ها گذشته است دعوت فرموده تا به سنت ها و قوانین پیش رونده و به کمال رساننده جوامع آگاه گردد ، و همچنین از انحطاط جامعه ها با خبر شود و آینده خود را بر اساس حقایق بدست آمده و پیش رونده بسازد ،و شناخت جوامع منحط عبرتی برای او باشد . نمونه ای از آیات قرآن را (که بشر را به تامل در حوادث تاریخی می خواند) می آوریم.

اَوَ لَم یَسیرُوا فِی الاَرضِ فَیَنظُروا کَیفَ کانَ عاقِبَةُ الَّذینَ مِن قَبلِهِم کانُوا اَشَدَّ مِنهُم قُوَّةً وَ اَثارُوا الاَرضَ وَ عَمَرُوها اَکثَرَ مِمّا عَمَرُوها وَ جاءَتهُم رُسُلُهُم بِالبَیِّناتِ فِما کانَ اللهُ لِیَظلِمَهُم وَ لکِن کانُوا اَنفُسَهُم یَظلِمُونَ (سوره روم ،آیه9):

آیا سیر نکردند در زمین ،تا عاقبت کار پیشینیان (چون قوم عاد و ثمود و...)را ببینند که از این ها توانا تر بودند ،و بیشتر از این ها در زمین کاخ و عمارات بر افراشتند ،و رسولان  خدا با آیات  و معجزات  برای هدایت آنان آمدند ،و خدا درباره آن ها هیچ ستم نکرد و لیکن آن ها خود در حق خویش ستم کردند .

قُل سیروُا فِی الاَرضِ فَانظُروُا کَیفَ کانَ عاقِبَةُ المُجرِمینَ(سوره نمل،آیه70):

بگو در زمین سیر کنید و بنگرید که عاقبت کار بدکاران به کجا کشید.

قَد خَلَت مِن قَبلِکُم سُنَنٌ فَسیروُا فِی الاَرضِ فَانظُروُا کَیفَ کانَ عاقِبَةُ المُکَذِّبینَ(سوره آل عمران ،آیه 137):

قبل از شما مللی بودند دارای سنن ،در اطراف زمین گردش کنید و ببینید آنان که وعده های خدا را تکذیب کردند پایان کارشان چه گونه بود.

در این آیات ،قرآن انسان را به جستجو از اوضاع و احوال اقوام گذشته و عبرت گرفتن از سرنوشت آن ها تشویق فرموده است.

منبع:انسان در اسلام،محمد رضا امین زاده،موسسه در راه حق - قم،صفحات 134 تا 136